شاید بپرسید پاراشوت (ترمز ایمنی) در آسانسور چیست؟ نحوه عملکرد پاراشوت یا سیستم ترمز ایمنی آسانسور بسیار ساده است. ترمز پاراشوت آسانسور در مواقعی که احتمال سقوط کابین وجود دارد فعال می‌شود. چنانچه سرعت کابین از سرعت نامی آسانسور بیشتر شود، سیم بکسل گاورنر توسط اهرمی که به ترمز ایمنی متصل است، سیستم پاراشوت آسانسور را فعال می‌کند. با فعال شدن ترمز اضطراری آسانسور، فک‌های ترمز در سرعت بالا به شدت هر چه تمام بسته شده و کابین را متوقف می‌کنند.
در این مقاله بصورت کامل راجع به پاراشوت یا ترمز اضطراری آسانسور و انواع پاراشوت و نحوه عملکرد ترمز ایمنی مطالبی را ارئه می‌دهیم.
فهرست مطالب
سیستم پاراشوت (ترمز اضطراری) آسانسور چیست؟
ترمز اضطراری یا پاراشورت در آسانسور از مهم‌ترین و اصلی‌ترین قسمت‌های آسانسور جهت توقف کابین یا وزنه تعادل است. ترمز اضطراری آسانسور در دو نوع یک طرفه و دو طرفه در آسانسورها نصب می‌شود. پاراشوت کابین آسانسور یک طرفه قابلیت توقف کابین را فقط در زمان سقوط آسانسور دارد. ولی نوع دو طرفه می‌تواند هم هنگام بالا رفتن و هم سقوط آسانسور آن را متوقف نماید. چنانچه نوع ترمز اضطراری یک طرفه است، باید روی گاورنر در موتورخانه جهت چرخشی که باعث عملکرد پاراشوت می‌شود، علامت‌گذاری گردد.
ترمز اضطراری آسانسور قطعه‌ای است که در زیر یوک کابین آسانسور یا در دو طرف آن قرار می‌گیرد و با کمک فک‌ها، قابلیت متوقف کردن کابین را روی ریل‌ها دارد. بیشترین کاربرد پاراشوت آسانسور در زمانی است که کابین به هر دلیلی سرعتی بیشتر از سرعت حد مجاز داشته و امکان پاره شدن سیم بکسل و سقوط آسانسور وجود دارد.
کارایی و عملکرد پاراشوت آسانسور چیست؟
حرکت کابین توسط سیم بکسل یا زنجیرهای آویزان شده به سمت بالا و پایین انجام می‌شود. هنگام قطعی برق یا سقوط آسانسور، برای توقف کابین از سیستم ایمنی ترمز یا پاراشوت آسانسور استفاده می‌شود. وقتی که سرعت کابین بیشتر از یک متر بر ثانیه بشود، سیستم پاراشوت آسانسور شروع به کار کرده و کابین را متوقف می‌کند.
پاراشوت یا ترمز اضطراری توسط گاورنر یا سیستم کنترل کننده سرعت بالا در زمان‌هایی که سرعت آسانسور از حد مجاز بیشتر است، فعال می‌گردد. ترمز اضطراری دستور توقف کابین را از گاورنر دریافت نموده و فعال می‌گردد. سپس روی ریلهای کابین یا وزنه تعادل قفل شده و حرکت کابین را متوقف می‌نماید. به طور کلی وظیفه و عملکرد پاراشوت آسانسور، توقف کابین در مواقع خطر و جلوگیری از آسیب‌های احتمالی به افراد داخل کابین می‌باشد.
استاندارد و قوانین آیین نامه ای پاراشوت یا ترمز آسانسور
طبق بند ۹-۸ استاندارد ملی آسانسورها، تمامی کابین‌ها باید به ترمز ایمنی مجهز باشند که بتواند در جهت حرکت رو به پایین عمل کرده و هنگام جدا شدن کابین از سیستم تعلیق، با درگیرشدن به ریلهای راهنما آن را سریعا متوقف نماید.
موارد مهم استاندارد پاراشوت آسانسور به شرح زیر است:
1. چنانچه در آسانسور از چند ترمز اضطراری استفاده می‌شود (پاراشوت کابین و وزنه)، باید همه آن‌ها دارای عملکرد تدریجی باشند.
2. ترمز ایمنی نباید توسط برق، هیدرولیک و پنوماتیک فعال شوند و بکارگیری این روش‌ها ممنوع می‌باشد.
3. چنانچه سرعت حرکت کمتر یا مساوی یک متر بر ثانیه باشد، می‌توان پاراشوت وزنه تعادل یا وزنه تعادلی-کششی را بوسیله تجهیزاتی غیر از گاورنر فعال کرد.
4. شیب کف کابین در صورت عملکرد پاراشوت، تا ۵% مجاز است.
5. سرعت عملکرد گاورنر حداقل ۱۱۵% سرعت نامی و حداکثر معادل مقادیر آن در انواع مختلف پاراشوت‌ها، متفاوت می‌باشد.
همچنین طبق بند ۱۵-۱-۲ مبحث ۱۵ مقررات ملی ساختمان در مرحله عملیات نازک‌کاری ساختمان تست سیستم پاراشوت باید توسط مجری ذیصلاح انجام گرفته و همچنین به رویت مهندس ناظر مکانیک، برق و هماهنگ کننده برسد.
اجزای تشکیل دهنده پاراشوت یا ترمز ایمنی آسانسور
سیستم پاراشوت آسانسور یا ترمز اضطراری از قطعات مختلفی تشکیل می‌شود. قطعات قفل‌کننده و فک‌های اصطکاکی روی بدنه اصلی پاراشوت نصب می‌شوند. عمل ترمز توسط قطعات قفل‌کننده انجام می‌شود و فک‌های اصطکاکی به طور مستقیم با ریل درگیر می‌شوند. اجزای پاراشوت یا ترمز ایمنی آسانسور به شرح زیر می‌باشد :
• بدنه اصلی که قطعات قفل کننده و فک‌های اصطکاکی روی آن نصب می‌شوند.
• قطعات قفل کننده که عمل ترمزگیری را انجام می‌دهد.
• فک‌های اصطکاکی که بصورت مستقیم با ریل درگیر می‌شوند.
• مکانیزم ترمز که بین دو ترمز ایمنی اهرم‌بندی می‌شود.
• وسیله ایمن برقی
• اهرم فرمان
• فنرهای نگهدارنده
• فنرهای مستهلک کننده انرژی
انواع ترمز ایمنی یا پاراشوت در آسانسور
امروزه با پیشرفت فناوری و تکنولوژی در عرصه‌های مختلف، آسانسورهایی با سرعت بالاتری نسبت به گذشته تولید شده‌اند. بنابراین هر نوع آسانسور ترمز ایمنی یا ترمز اضطراری مخصوص به خود نیاز خواهد داشت. ترمز اضطراری در آسانسورها انواع مختلفی به لحاظ عملکردی دارد. انواع پاراشوت آسانسور شامل پاراشوت با عملکرد آنی، ضربه‌گیر و تدریجی می‌باشد که در زیر راجع به هر کدام توضیحاتی را ارائه می‌نماییم.
پاراشوت با عملکرد آنی (لحظه ای)
این نوع ترمز ایمنی در دو مدل شانه‌ای و غلطکی وجود دارد. عملکرد این ترمز به این شکل است که به طور مستقیم و به سرعت فک‌ها با ریل‌ها درگیر شده و تاثیر آن روی کابین بصورت آنی احساس می‌شود.
پاراشوت با عملکرد ضربه گیر
در این نوع ترمز ایمنی، شدت ضربه وارده به کابین در زمان ترمز بسیار شدید است. بنابراین در این سیستم ترمز از ضربه گیرهای مستهلک شونده استفاده می‌شود تا به این روش مقدار زیادی از شدت ضربات کاسته شود. با استفاده از پاراشوت با عملکرد ضربه گیر، ضربه کمتری به کابین آسانسور و مسافران وارد می‌شود.
پاراشوت با عملکرد تدریجی
در عملکرد تدریجی ترمز ایمنی ، فک‌ها به آرامی با ریل‌ها درگیر می‌شوند. در این نوع ترمزها کاهش سرعت کابین به تدریج و با آرامی انجام شده و شدت ضربه وارد به کابین، وزنه تعادل و مسافران کاهش می‌یابد. توقف آسانسورهای مجهز به پاراشوت با عملکرد تدریجی با زمان بیشتر و فشار کمتری به فک‌ها انجام می‌شود.
علت فعال شدن بی موقع پاراشوت چیست؟
در صورتی که سنسورها هر علامتی از وجود مشکل یا خطر در سیستم تشخیص دهند، پاراشوت آسانسور به صورت خودکار فعال می‌شود.
نتیجتا چنانچه بنا به دلایلی همچون خرابی ترمز موتور و یا پاره شدن سیم بکسل در سیستم حرکتی آسانسور مشکلی ایجاد شود، ترمز ایمنی یا ترمز اضطراری فعال شده و کابین را بوسیله ایجاد اصطکاک متوقف می‌کند. باید گفت توقف حرکت کابین مربوط به فعال شدن ترمز ایمنی بوده و یکی از علل مهم فعال شدن بی موقع پاراشوت، افزایش سرعت کابین آسانسور بیش از حد مجاز است که می‌تواند بدلیل بروز مشکلات الکتریکی و مکانیکی در سیستم آسانسور می‌باشد.
همچین برخی دیگر از مواردی که می‌توان بعنوان علت فعال شدن بی‌موقع ترمز ایمنی آسانسور نام برد شامل بروز نوسانات غیرمعمول و یا شوک‌های ناگهانی می‌باشد.
پاراشوت آسانسور هیدرولیک
تجهیزات ایمنی آسانسور از مهم‌ترین عوامل در حفظ ایمنی افراد و ساکنین ساختمان بوده و چنانچه به آن توجه نشود، می‌تواند باعث بروز خسارات جانی و مالی زیادی بشود. ترمز ایمنی، جزو مهم‌ترین عوامل ایمنی آسانسور می‌باشد.
در آسانسور هیدرولیک، سیستم ترمز پاراشوت به کارسلینگ متصل می‌شود. هنگامیکه سرعت کابین از حد نرمال بیشتر شود، باعث توقف کابین آسانسور هیدرولیک روی ریلهای هدایت کننده می‌گردد. در واقع آن را متوقف کرده و مانع از سقوط آن می‌شود.
در آسانسورهای هیدرولیک، جک به‌صورت غیرمستقیم به کارسلینگ متصل می‌شود. این جک به هرزگرد متصل بوده و سیم بکسل هرزگرد از یک سمت به کارسلینگ و از طرف دیگر به زمین متصل می‌شود.
نحوه نصب پاراشوت و محل نصب آن کجاست؟
محل نصب پاراشوت آسانسور در پایین کابین می‌باشد؛ بگونه‌ای که فک‌ها به سمت پایین قرار می‌گیرند. یک پلاک فلزی مشخصات باید به صورت محکم روی بدنه اصلی پاراشوت نصب شود که شامل نام سازنده، نوع ترمز ایمنی، سرعت عملکرد گاورنر بر حسب متر بر ثانیه، حداکثر جرم مجاز ترمز ایمنی باشد. انحراف کابین در صورت عملکرد ترمز ایمنی نباید بیش از 5 درصد از حالت عادی باشد.
مراحل نصب پاراشوت آسانسور به شرح زیر است
1) نصب پاراشوت
روش نصب پاراشوت کابین آسانسور به این صورت است که پاراشوت چپ یا راست به وسیله پیچ و مهره ۱۲ در قسمت زیر یوک پایین و در قسمت کفشک بسته می‌شود. به این منظور باید بر اساس آکس کفشک‌های موجود در بازار، فاصله مرکز تا مرکز سوراخ روی بدنه پاراشوت ۱۷ سانتیمتر در نظر گرفته شود.
دقت نمایید برای اینکه پیچ آلنی در زمان نصب ترمز ایمنی به راحتی با دست باز و بسته شود، باید قبل از بستن بدنه ترمز ایمنی که در سمت سیم بکسل گاورنر قرار دارد، پیچ آلنی روی فک پاراشوت یکبار باز و بسته شود.
2) نصب کفشک ها
در دومین مرحله نصب ترمز ایمنی، باید فک‌های پاراشوت با دو طرف ریل آسانسور درگیر شوند. برای این امر باید فک‌های ترمز اضطراری را با دست به سمت بالا فشار داده و سپس باید کفشک‌ها در زیر ترمز ایمنی نصب شوند؛ بگونه‌ای که ریل در وسط فک‌ها قرار گرفته باشد. حتما دقت نمایید که فاصله بدنه پاراشوت از لبه ریل به اندازه 1 سانتیمتر تنظیم شود و از این مقدار کمتر نباشد.
3) نصب رابط پاراشوت
برای نصب رابط پاراشوت از قوطی یا پروفیل 2/5 × 2/5 استفاده می‌شود. ابتدا باید جای قوطی‌ها را از قسمت پشت ترمز اضطراری باز کرده و سپس فاصله پشت تا پشت ترمز اضطراری را اندازه‌گیری نمایید. در مرحله بعدی باید از این اندازه بدست آمده، نیم سانتیمتر آمده کم کرده و سپس رابط را برش داده و به طور همزمان رابط و جاقوطی‌ها را در پشت ترمز اضطراری نصب نمایید.
4) نصب دسته پاراشوت آسانسور
بر روی فک‌ها سوراخی تعبیه شده که توسط پیچ آلنی که روی یکی از این فک‌ها تعبیه شده، بسته به محل سیم بکسل گاورنر، دسته پاراشوت به یکی از این فک‌ها متصل می‌شود. در طرف دیگر دسته ترمز ایمنی، یک پیچ نمره ۱۲ تعبیه شده که به یکی از سوراخ‌های یوک بالا یا پایین بنا به بلندی یا کوتاهی دسته ترمز ایمنی، بسته می‌شود. همچنین در زیر این پیچ فنری وجود دارد که باید بوسیله بست زیر فنر تنظیم شود، بگونه‌ای که در حالت عادی فک‌های پاراشوت باید توسط این فنر به سمت پایین تحت فشار قرار گیرند.
نکات مهم در زمان نصب دسته پاراشوت آسانسور
- هنگام نصب دسته پاراشوت به فک‌ها، پیچ آلنی باید در حدی سفت گردد که دسته پاراشوت کمی خلاصی داشته باشد
- در زمان نصب دسته ترمز ایمنی، فنر باید طوری تنظیم شود که بعد از نصب دسته ترمز ایمنی، باید بتوانیم از روی کابین و یا زیر آن دسته پاراشوت را به راحتی بالا کشیده و رها کنیم و فک‌ها به حالت عادی برگردند.
تست پاراشوت آسانسور
تست پاراشوت آسانسور جزو مهم‌ترین موارد در بررسی عملکرد آسانسور است. برای انجام تست پاراشوت یا ترمز ایمنی باید تمامی فاکتورها بدرستی و با دقت هر چه تمام بررسی شود. روش تست ترمز ایمنی آسانسور به این صورت است که زمانیکه کابین در حال حرکت است و برق بطور ناگهانی قطع شود، ترمز ایمنی باید به صورت خودکار عمل نماید. همانطور که گفته شد ترمزهای اصطکاکی الکترومغناطیسی برای این سیستم به کار می‌رود.
جهت آزمایش ترمز ایمنی برای بازرسی آسانسورهایی که مطابق با دستورالعمل‌ها نصب شده‌اند، پاراشوت در حالی انجام می‌شود که کابین با 125٪ بار اسمی خود بارگیری می‌شود. فاصله ترمز بر اساس فعال‌سازی تنظیم‌کننده سرعت بیش از حد، با سرعت 1 متر بر ثانیه و با فرمول فوق محاسبه می‌شود.
بعد از آزمایش پاراشوت آسانسور، کابین در حالتی قرار می‌گیرد که می توان علائم را روی ریل اندازه‌گیری نمود. در این مرحله ارتفاع و عرض علامت روی ریل‌ها را اندازه‌گیری کرده و باید دقت کنیم که ترمز در هر دو طرف علامت بجا گذاشته و با ریل درگیر شده باشد. در این حالت چنانچه کابین خرابی و یا اعوجاجی داشته باشد، مشخص می‌شود. با توجه به نتایج آزمایش بار (وزن)، برای آسانسوری که با سرعت اسمی 1 متر بر ثانیه ترمز می‌کند، اگر سیستم ترمز ایمنی حداقل 5 سانتیمتر و حداکثر 25 سانتیمتر لغزش داشته باشد، مورد قبول تلقی می گردد.
آیا کادر وزنه هم باید ترمز ایمنی یا پاراشوت داشته باشد؟
وجود ترمز اضطراری برای کادر وزنه در حالت عادی ضروری نیست؛ ولی چنانچه محل عبور در پایین کادر وزنه تعبیه شده باشد، باید طبق قانون برای کادر وزنه نیز ترمز ایمنی نصب شود. برای مثال در ساختمان‌هایی که طبقه همکف دارند و اولین ایستگاه آسانسور از طبقه اول شروع می‌شود و امکان رفت و آمد افراد در زیر کادر وزنه وجود دارد، لازم است پاراشوت کادر وزنه نیز نصب شود.
برای اینکه ابتدا پاراشوت روی کابین فعال شود و سپس پاراشوت روی قاب وزنه عمل کند؛ باید سرعت نامی گاورنر پاراشوتی که برای کادر وزنه نصب می‌کنیم، ۱۰ درصد بیشتر از گاورنر کابین باشد. در غیر اینصورت ابتدا ترمز اضطراری روی قاب وزنه فعال شده که باعث ایجاد فشار ناگهانی و شوک به کابین آسانسور می‌گردد.
رفع پاراشوت آسانسور
پس از عمل کردن ترمز ایمنی، شما می‌بایست اهرم آن را به حالت اولیه برگردانید و همچنین فک ترمز را باز کنید و سپس کابین را به سمت بالا حرکت دهید. در ضمن به دلیل آنکه فک‌های ترمز نیروی زیادی را به ریل‌ها وارد می‌کنند، شاید نیاز باشد با سنگ فرز ریل‌ها را فرز بگیرید تا سطح ریل‌ها صاف بشوند. بسیاری از تکنسین‌های آسانسور با درک اینکه پاراشوت در آسانسور چیست، این نکات ایمنی و مهم را در اولویت کاری خود قرار داده و سیستم ترمز آسانسور را به خوبی طراحی، سرویس و یا تعمیر می‌کنند.
جمع بندی
همانطور که در مطالب بالا گفتیم، گاورنر و ترمز ایمنی آسانسور نقش مهمی در ایمنی آسانسور دارند. ترمز اضطراری آسانسورها در پایین‌ترین قسمت کابین نصب می‌شود و در مواقعی که در اثر سرعت غیر مجاز احتمال سقوط کابین وجود دارد، فعال می‌شوند. روی بدنه اصلی ترمز ایمنی، مشخصاتی شامل نام سازنده، نوع ترمز ایمنی، سرعت عملکرد گاورنر بر حسب متر بر ثانیه، حداکثر جرم مجاز ترمز ایمنی درج شده است. در این مقاله مطالبی در مورد روش نصب ترمز اضطراری آسانسور، عملکرد، استانداردهای ترمزهای اضطراری، علل فعال شدن بی‌موقع و انواع مدل‌های ترمز ایمنی را ارائه دادیم.
شرکت آسانسورما نیز با بهره‌گیری از تجربه و پرسنل متخصص در زمان نصب آسانسور، سرویس و نگهداری آسانسور و یا تعمیر آسانسور، به مقوله ترمز ایمنی آسانسور نهایت توجه را نموده و بدلیل اهمیت ترمز اضطراری آسانسور، خدمات مربوط را به بهترین نحو انجام می‌دهد.
